Zasady projektowania wnętrz zmieniają się wraz z przeobrażeniami, jakie występują wokół, dotykając różnych stref egzystencji współczesnego człowieka. Pomieszczenia przeznaczone do pracy, czyli określając ogólnie biura, stanowią przestrzeń, w której przebywa codziennie duża część naszego społeczeństwa. Wśród tej grupy są osoby posiadające najwyższe kwalifikacje, zajmujące się szeroko rozumianą administracją, zarządzaniem i biznesem, przetwarzaniem i przekazem informacji, projektowaniem w różnych branżach. Ocenia się, że w krajach wysoko rozwiniętych, w biurach pracuje ok. 70% populacji czynnej zawodowo. Z kolei ciągły rozwój techniki i technologii materiałów, stwarza konieczność modernizacji budynków, w celu dostosowania ich do nowoczesnych wymagań, reorganizacji i przekształcenia poszczególnych stanowisk pracy.
Zmienność w czasie i przestrzeni
Nowoczesna struktura organizacji pracy sprawia, że w naszym otoczeniu pojawiają się coraz doskonalsze urządzenia i sprzęty. Wpływa to w znacznym stopniu również na wygląd wnętrz, kształtując podejście do tematu projektowania architektury i elementów wyposażenia miejsca pracy. Coraz popularniejsza w ostatnim czasie, jedno lub kilku osobowa działalność powoduje, że niektórzy sami kreują swoje otoczenie i miejsce pracy, jak również decydują o warunkach pracy osób przez siebie zatrudnionych.
Dzięki internetowi i nowoczesnym systemom komunikacji, wiele osób może z powodzeniem wykonywać swoje zadania w domu, pozostając w ciągłym kontakcie z macierzystą firmą. Wydzielona przestrzeń mieszkania może stać się w tym przypadku domowym biurem. Sukces zależy od specyfiki pracy, a także charakteru człowieka, przede wszystkim jego samodyscypliny. Większość woli jednak rozdzielić świat prywatności i pracy, urządzając biuro poza domem, dokładając wszelkich starań, aby je dobrze wyposażyć.
Powstawanie prywatnych firm i ich konkurencja na rynku powoduje wzrost zainteresowania projektowaniem miejsca pracy, jak również zasadami tworzenia wizerunku plastycznego, jako wizytówki i zewnętrznego identyfikatora w oczach klientów. Wzrasta świadomość, że zarówno funkcjonalne, ergonomiczne rozwiązania, jak i estetyka wnętrz to ważne elementy, budujące przyjazne relacje w zespole pracowników, a co za tym idzie – zadowolenie, kreatywność i sukces zawodowy. W ostatnich latach nastąpiło wiele zmian w wizerunku wnętrz biurowych, począwszy od kolorystyki, poprzez kształt, racjonalne i ekonomiczne wykorzystanie powierzchni użytkowej. Prawdziwy renesans zapanował w rozwiązaniach mebli modułowych, mobilnych i lekkich. Te wykorzystywane chętnie systemy charakteryzują się daleko idącą kompatybilnością poszczególnych części. Blaty, elementy łączące, szafy, szafki wiszące, ścianki działowe, oświetlenie, można ze sobą dowolnie łączyć, dzięki zharmonizowanym kształtom i wymiarom. W rozwiązaniach pojawiają się coraz odważniejsze formy, oparte o kształty nieprostokątne i wyoblone. Coraz chętniej wykorzystywane są przyjazne materiały, np. drewno w płaszczyznach roboczych. Wiele elementów wyposażonych jest w kółka i wsporniki, umożliwiające szybką zmianę – w zależności od potrzeb – ich funkcji i położenia. Takie systemy mebli biurowych stwarzają wiele możliwości organizacji przestrzeni, pozwalają na rozwiązanie istotnych problemów ergonomicznych i łatwej zmiany w przypadku przebudowy biura.
Komputer i biurko
Stałym elementem wyposażenia niemalże każdego biurka stał się komputer (monitor, klawiatura, obudowa i itd.). Zawartość twardego dysku i technologia zapisu na płytach CD pozwoliły zredukować przepastne szafy i szuflady, w których do niedawna przechowywano szereg ważnych dokumentów i notatek. Aby praca przy komputerze nie była męcząca i szkodliwa dla zdrowia, warto dołożyć starań przy tworzeniu ergonomicznego stanowiska. Prawidłowo rozwiązane miejsce pracy przy komputerze powinno umożliwiać bezpieczne i wygodne posługiwanie się sprzętem oraz urządzeniami peryferyjnymi. Zasady projektowania stanowiska komputerowego są ściśle znormalizowane.
Szczególnie ważne jest usytuowanie monitora, tak aby kąt obserwacji ekranu wynosił 20-50 stopni, a górna jego krawędź nie znajdowała się powyżej oczu pracownika. Pozwala to na eliminację uciążliwych i powodujących bóle szyjnego odcinka kręgosłupa ruchów głowy: w górę (przy spojrzeniu na monitor), w dół (przy spojrzeniu na dokument, klawiaturę). Najbardziej wskazane jest wykorzystanie stołów pod komputer, w których monitor można usytuować pod kątem, w specjalnym wgłębieniu kilka centymetrów poniżej płaszczyzny roboczej. Niestety, wiele osób korzysta z nieergonomicznych modeli biurek z nadstawką pod monitor, nielicząc się z niewygodą i szkodliwymi konsekwencjami dla kręgosłupa. W trosce o wzrok należy zachować bezpieczną odległość oczu od ekranu monitora, która powinna wynosić dwie jego przekątne. Podczas pracy na klawiaturze należy przewidzieć wygodne oparcie dla nadgarstków. Dobrym sposobem jest wykorzystanie specjalnych podkładek, ze wspornikiem nadgarstków w postaci wypukłego profilu lub wysuwanych szuflad z tego typu wspornikiem. Jeżeli użytkownik komputera pracuje z dokumentem źródłowym, poleca się użycie specjalnego uchwytu do dokumentów. Pozwala to na utrzymanie dokumentu na odpowiedniej wysokości i odległości od monitora, redukując ruchy głowy i oczu. Wysokość płaszczyzny roboczej blatu powinna być dostosowana do wysokości krzesła, aby możliwe było wykonywanie pracy przy naturalnym położeniu kończyn górnych. Należy zachować kąt co najmniej prosty, pomiędzy ramieniem i przedramieniem. Konieczne jest również zostawienie prześwitu, wystarczającego do swobodnego umieszczenia nóg pod najniższym elementem stołu. Wygodne i ergonomiczne siedzisko to jeden z najistotniejszych elementów decydujących o warunkach pracy przy komputerze. Odpowiednie krzesło powinno odznaczać się dobrą statecznością i sprzyjać utrzymaniu wyprostowanej pozycji ciała, przy której kręgosłup zachowuje swój naturalny kształt, bez obciążenia mięśni grzbietu i dysków międzykręgowych. Płaszczyzna siedziska powinna być miękka i odpowiednio ukształtowana. Zalecana wysokość oparcia wynosi około 55-60 cm. Oparcie powinno być uwypuklone na odcinku lędźwiowym i nieznacznie wklęsłe na wysokości klatki piersiowej. Elastyczna regulacja kąta oparcia i wysokości siedziska pozwala dostosować je do zmian pozycji ciała podczas pracy.
Warunki sprzyjające pracy
Obok funkcjonalnego rozplanowania, jednym z najważniejszych czynników kształtujących klimat pomieszczeń przeznaczonych do pracy są warunki dźwiękowe oraz oświetlenie. Hałas to podstawowy problem, utrudniający pracę, przy której ważne jest skupienie i koncentracja. Brak izolacji dźwiękowej zwykle powoduje nerwowość, wywołuje stresy, przyśpiesza zmęczenie, sprzyja popełnianiu błędów. Równie niekorzystne oddziaływanie można zaobserwować w przypadku braku dostatecznych warunków świetlnych. Zaniedbanie prawidłowego oświetlenia niesie z sobą nieodwracalne zmiany narządu wzroku. W trosce o zdrowie i higienę należy temu przeciwdziałać.
Zastosowanie odpowiedniej, atestowanej wykładziny dywanowej, pozwala w znacznym stopniu wytłumić przeszkadzające dźwięki, natomiast podwieszony kasetonowy, sufit powoduje ich rozpraszanie. Dobre rezultaty przy wyciszaniu wnętrza przynosi wykorzystanie przesłon, w formie przenośnych parawanów, wyłożonych tłumiącym materiałem, a także wykorzystanie zieleni w pojemnikach.
Wzajemne korzyści dla osób pracujących w otwartym pomieszczeniu daje wyposażenia w możliwie ciche urządzenia, np. brzęczki zamiast dzwonków w telefonach. Zjawisko pogłosu można wyeliminować m.in. poprzez ażurową zabudowę meblową oraz unikanie dużych płaszczyzn odbijających dźwięki. W przypadku pomieszczeń biurowych, znajdujących się w budynkach przy ruchliwych drogach, istotne jest wykorzystanie okien o dobrym parametrze dźwiękoszczelności.
Większość informacji podczas pracy w biurze odbierana jest za pomocą percepcji wizualnej. Ogromną rolę odgrywa więc dostateczne oświetlenie stanowisk pracy, właściwy dobór rodzajów i ilości źródeł światła, a także optymalne wykorzystanie światła naturalnego.
Usytuowanie biurka komputerowego względem okna powinno eliminować odbicie jasnej płaszczyzny w ekranie, należy jednocześnie unikać, okna w polu widzenia, gdyż może powodować olśnienie dużym kontrastem jasności. Odpowiednie zasłony, żaluzje i rolety mogą częściowo rozwiązać problem niedogodności powodowanych nadmiernym nasłonecznieniem.
Projekt oświetlenia w pomieszczeniu przeznaczonym do pracy należy powiązać z kolorystyką i układem elementów wnętrza. W rozwiązaniu oświetlenia należy przewidzieć zarówno lampy, rozświetlające całe pomieszczenie, kształtujące proporcje i atmosferę wnętrza, jak i punkty świetlne, doświetlające stanowiska pracy. Ciekawe efekty wizualne, wzbogacające architekturę wnętrza, przynosi łączenie światła odbitego od poszczególnych płaszczyzn (ściany, sufitu, elementów zabudowy) ze światłem rozsyłanym z opraw bezpośrednio.
W pomieszczeniach, gdzie znajdują się monitory komputerów należy przewidzieć oprawy rastrowe, eliminujące odbicia w ekranie. Do oświetlania poszczególnych stanowisk najlepsze są lampy z regulacją wysokości i kierunku świecenia, ponieważ dają możliwość dostosowania ich do indywidualnych potrzeb.
Dbając o dobre właściwości światła, higienę i bezpieczeństwo pracy warto wykorzystać ulepszone źródła nowej generacji. Należą do nich energooszczędne świetlówki kompaktowe, źródła halogenowe wyposażone w filtr blokujący szkodliwe promieniowanie, jak również szeroką gamę tradycyjnych żarówek o różnorodnych barwach i kształtach. Prawidłowe rozwiązanie oświetlenia stanowiska roboczego powinno zapewniać równomierną ostrość widzenia, przy jednoczesnej eliminacji olśnienia źródłem światła w polu widzenia lub jego odbiciem.