Schody w domu mogą być nie tylko elementem łączącym przestrzenie poszczególnych kondygnacji, umożliwiającym poruszanie się pomiędzy piętrami, ale stanowić dopełnienie estetycznej formy wnętrza. Wybór rodzaju schodów uwarunkowany jest najczęściej rozkładem funkcjonalnym wnętrza, oraz powierzchnią, jaką można przeznaczyć do zbudowania konstrukcji. Różnice w formie schodów wynikają często z ich usytuowania oraz budowy i sposobu łączenia poszczególnych części. Ten istotny element architektoniczny wnętrza może znajdować się w oddzielnej klatce schodowej lub otwartym holu, czy salonie.
Inne schody staną się ozdobą reprezentacyjnej domu, inne poprowadzą nas na dobudowaną antresolę, a jeszcze inne można zastosować w pomieszczeniach gospodarczych w piwnicy lub na poddaszu.
Rodzaje schodów wewnętrznych
Budowie domu lub pracom przy adaptacji dwupoziomowego mieszkania, towarzyszy troska o funkcjonalny układ pomieszczeń. Niestety schody zazwyczaj bywają zaniedbywane, jako mniej istotny element ciągu komunikacyjnego. Tymczasem, starannie przeanalizowany ich układ, może nadać każdej przestrzeni niepowtarzalny i indywidualny charakter. Spojrzenie na schody z góry pozwala wyodrębnić kilka podstawowych układów stopni, odróżniających się kształtem i rodzajem konstrukcji. Schody proste, jednobiegowe, mają prostoliniowy kierunek wchodzenia. Jeżeli liczba stopni przekracza 18 należy przewidzieć spocznik o odpowiednich proporcjach, który warto wizualnie zaakcentować. Gdy posiadamy niewielką przestrzeń do zagospodarowania, doskonałym rozwiązaniem będą schody zabiegowe. Schody takie charakteryzują się linią biegu, prowadzącą użytkownika po łuku. Inaczej kształtują się schody kręte, wsparte na wewnętrznym słupie, popularnie zwane wrzecionowatymi lub zajmujące większą przestrzeń, biegnące po obwodzie koła. Po podjęciu decyzji o usytuowaniu planowanej konstrukcji, należy upewnić się, czy powierzchnia przeznaczona na otwór schodowy jest wystarczająca. W wielu przypadkach pozostawiony otwór nie uwzględnia minimalnych wymiarów szerokości i nachylenia schodów. W przypadku biegu prostego należy przewidzieć powierzchnię o wymiarach 100/250, przy średniej wysokości kondygnacji. Na schody kręte należy przeznaczyć koło o średnicy 170 cm, natomiast schody ze spocznikiem wymagają powierzchni 210/250 cm.
Forma i konstrukcja
Schody posiadające samonośną konstrukcję, opierające się tylko na dole i na górze, powiązane ze ścianą i poszczególnymi stropami budynku, określa się jako schody płytowe. Ich żelbetowa konstrukcja najczęściej wypełnia klatkę schodową, gdzie ściany pełnią funkcję osłon lub znajduje się w otwartej przestrzeni holu, przylegając do ściany, wzbogaca kompozycję wnętrza. Schody płytowe, wylane z betonu, w warunkach małej przestrzeni mogą sprawiać wrażenie zbyt masywnych i ciężkich. Dzięki odpowiedniej oprawie plastycznej i dobrze dobranym materiałom, można zmienić ich charakter, nadając im lekkość bliską nowoczesnej formie. Stosując jako okładzinę schodową drewno można łączyć różne jego gatunki tworząc intarsje w stopniach i podstopnicach.. Proste, geometryczne wzory czy motywy organiczne, nawiązujące stylem do minionych epok, sprawiają, że oprócz spełnionej funkcji komunikacyjnej, schody cieszą oko użytkowników. Dodatkowo, dzięki zróżnicowaniu gatunków drewna na schodach, posiadamy możliwość powiązania kolorystyki podłóg na dolnej i górnej kondygnacji. Godnym polecenia sposobem poprawienia walorów estetycznych okładziny schodowej jest również łączenie różnych materiałów np. stopni drewnianych z podstopnicami wykonanymi ze stali nierdzewnej lub zestawienia elementów metalowych z drewnem, kamieniem, szkłem, korkiem, ceramiką, gresem.
Na etapie budowania konstrukcji żelbetowej warto przewidzieć możliwość późniejszego zamontowania oświetlenia schodowego, które stworzy nam zupełnie nową jakość wnętrza. Lampy schodowe mogą być wbudowane w podstopnicę oświetlając centralnie stopień znajdujący się poniżej lub odwrotnie w stopień oświetlając elementy pionowe. Alternatywnym rozwiązaniem, szczególnie wskazanym w wąskich przejściach jest instalacja oświetlenia na ścianie, nieco powyżej stopnia. Lampy te, wpuszczone w ścianę, kierują światło asymetrycznie w dół. Promienie odbijając się od powierzchni schodów optycznie poszerzają przestrzeń. Do oświetlania schodów należy stosować specjalnie przeznaczone oprawy, zabezpieczone przed oślepianiem wchodzących, a w przypadku opraw montowanych w podstopnicę posiadają odpowiednią głębokość i parametry rozsyłu promieni świetlnych.
Zwolennicy lekkich konstrukcji ażurowych mogą z powodzeniem zdecydować się na zbudowanie we wnętrzu schodów policzkowych. Ich charakterystycznym elementem są belki, określane jako policzkowe, na których opierają się poszczególne stopnie.
Belki te mogą być umieszczone na końcach stopni, w środku lub tylko z jednej strony, jeżeli drugi koniec jest powiązany ze ścianą. Schody tego typu budowane są najczęściej z drewna lub jako konstrukcja metalowo-drewniana. Zarys biegu schodów może być dowolny, uzależniony jedynie od możliwości kształtowania materiału belek policzkowych. Do budowy tego typu konstrukcji często wykorzystuje się gotowe elementy, przeznaczone do samodzielnego montażu. Dzięki zastosowaniu odpowiedniego gatunku drewna schody te można łatwo dostosować do wystroju wnętrza, komponując z kolorystyką elementów drewnianych podłogi. Stanowią one uniwersalne rozwiązanie w każdym pomieszczeniu. W zależności od materiału, z jakiego są wykonane schody, mogą być klasyczne, bogato zdobione lub proste – nowoczesne. W każdym przypadku należy zachować stabilność konstrukcji i proporcje warunkujące wygodę użytkowania. W schodach policzkowych stopnie często pozostawia się bez podstopnic, są wówczas mocowane w wycięciach belek policzkowych lub mogą być nakładane na schodkowo ukształtowaną belkę. Przy belkach stalowych stosuje się spawane wsporniki, które stanowią oparcie dla drewnianych lub kamiennych stopni. Wydobycie uroku ażurowej konstrukcji umożliwia dobre usytuowanie schodów względem okien i odpowiednio rozmieszczone oświetlenie.
Szczególnym rozwiązaniem schodów, umożliwiającym nowoczesne, odważne rozwiązania są schody wspornikowe. Charakteryzują się one jednostronnym umocowanie konstrukcji nośnej, co, ogranicza ich szerokość do około 120 cm. Podparciem dla stopni może być bezpośrednio ściana nośna lub zabetonowana w niej belka stalowa. Schody te powinny być przewidziane jeszcze na etapie projektowania domu. Niestety w większości przypadków schody odsuwa się na plan dalszy i to rozwiązanie przestaje być możliwe. A szkoda, ponieważ układ wyrastających, „przyklejonych do ściany stopni”, stanowi świetną alternatywę dla solidnie wyglądających, tradycyjnych schodów płytowych. Schody wspornikowe są szczególnie odpowiednie we wnętrzach nowoczesnych. Proste, obudowane odpowiednim materiałem stopnie, doskonale prezentują się w zestawieniu z nowoczesnym wzornictwem mebli i elementów wyposażenia wnętrza. Popularną odmianą schodów wspornikowych są schody kręte, o stopniach powiązanych ze znajdującym się w środku słupem. Schody te zajmują mało miejsca i można je zmontować z gotowych elementów kupionych w zestawie. Rozwiązanie to nie jest jednak godne polecenia, ze względu na zbyt duży kąt nachylenia i małą szerokość stopnia, co wiąże się z niewygodą użytkowania. Schody te można zastosować jako rozwiązanie pomocnicze, prowadzące na antresolę lub poddasze.
Balustrady schodowe wewnętrzne – na co zwrócić uwagę przy wyborze?
O charakterze schodów decyduje w dużej mierze kształt balustrady, dostosowany do wystroju pomieszczeń. Jeżeli planujemy utrzymać wnętrza naszego domu w stylu dawnej rezydencji, balustrada powinna zachować formę nawiązującą do przeszłości, może przybierać postać bogato rozbudowanych elementów kutych z metalu lub rzeźbionych oraz toczonych w drewnie . Stylowe wnętrze można również zestawić kontrastowo, z prostą i nowoczesną balustradą. Wymaga to jednak dobrego wyczucia formy, aby nie zatracić walorów estetycznych wnętrza.
Gdy elementy naszego wnętrza nawiązują do stylistyki przełomu wieków, warto zachować w balustradzie kształty secesyjnych motywów zdobniczych, płynnie wijących się elementów, które stanowią uzupełnienie wnętrza. Doskonałym tłem do zaistnienia kompozycji tego rodzaju schodów i balustrady jest przeszklenie klatki schodowej w formie witrażu.
Dążenie do wyseparowania funkcjonalnych aspektów przedmiotu, doprowadziło do powstania oszczędnych w formie elementów balustrady, ograniczonych tylko do poręczy i kilku podłużnych prętów, linek lub pionowych słupków. Elementy te, zazwyczaj wykonane są ze stali nierdzewnej lub aluminium tworzą futurystyczny klimat, nie zawsze kojarzony z ciepłem domowego ogniska.
Dobierając formę balustrady, nie można zapomnieć o jej podstawowej funkcji związanej z bezpieczeństwem użytkowania schodów. Balustrada powinna mieć wysokość minimum 90 cm, a odstępu pomiędzy tralkami lub poprzecznymi prętami uniemożliwiać wypadnięcie dziecka. W przypadku różnicy poziomów nie większej od 1m, możemy zrezygnować z montażu balustrady, poszerzając szerokość biegu schodów i stopni, ale czy warto rezygnować z tak oryginalnego elementu wnętrza.