Usytuowanie i wielkość.
Kuchnia przez swoją funkcję, związaną z przygotowywaniem posiłków, stanowi miejsce szczególne dla życia rodzinnego. Nawet, jeżeli każdy z domowników zamyka się we własnym świecie, ich drogi krzyżują się właśnie w kuchni, a wspólne spożywanie posiłków jest okazją do konfrontacji i wymiany wrażeń.
Lokalizacja kuchni względem pozostałych pomieszczeń, posiada ogromny wpływ na odbiór całego mieszkania. Myśląc o wygodnym użytkowaniu kuchni, konieczne jest zapewnienie dogodnej komunikacji wewnętrznej z przedpokojem, jadalnią, pokojem dziennym, a w niektórych sytuacjach, z letnim miejscem spożywania posiłków na tarasie lub w ogrodzie. W najbliższym sąsiedztwie kuchni, warto również zaplanować niewielką spiżarnię lub ułatwić komunikację z pomieszczeniem gospodarczym, gdzie będziemy mogli przechować zapasy żywności, a także rzadziej używane sprzęty.
Jeżeli posiadamy wpływ na lokalizację kuchni, np. przy budowie, czy też modernizacji domu, najlepiej – dla tego dość gorącego pomieszczenia – wybrać stronę północno-wschodnią lub północno-zachodnią. Docierające do wnętrza światło dzienne, w znaczący sposób kształtuje jego klimat. Najlepszą sytuację stwarza otwarcie kuchni (np. poprzez jadalnię lub salon) na światło południowe lub zachodnie. Barwy we wnętrzu nabierają wówczas ciepłych odcieni, dzięki czemu jest ono bardziej przytulne.
Dbając o dobre warunki pracy, warto przewidzieć w kuchni okna większe, niż przewidują normy. Zgodnie z przepisem, w pomieszczeniach mieszkalnych, okna powinny stanowić 1/6 powierzchni podłogi. Idealnym rozwiązaniem jest taka lokalizacja kuchni, przy której z okien widać wejście do domu, furtkę ogrodową, taras lub miejsce zabaw dzieci. Obserwowanie otoczenia, podczas prac kuchennych, zapewnia poczucie bezpieczeństwa i chroni przed monotonią.
Rozplanowanie zabudowy
Puste wnętrze sprawia wrażenie przestronności i wielkości, dlatego łatwo ulegamy wrażeniu, że wszystkie sprzęty i meble zmieszczą się bez problemu. Tymczasem dokładny pomiar i rozplanowanie zabudowy pozwalają rozwiać wszelkie wątpliwości. Funkcjonalny układ kuchni związany jest przede wszystkim z kolejnością czynności, wykonywanych podczas przygotowywania posiłków. Ponadto istotne jest optymalne wykorzystanie przestrzeni do przechowywania produktów, naczyń i drobnych elementów wyposażenia. Wyodrębniając główne obszary wykonywania czynności w kuchni można wymienić:
- przechowywanie produktów
- mycie
- przygotowywanie potraw
- gotowanie (smażenie, pieczenie, itp.).
Urządzenia kuchenne, związane z aktywnością w obrębie poszczególnych stref, powinny być usytuowane w niczym niezakłóconym ciągu. W miarę możliwości należy zachować układ od lewej do prawej: lodówka – blat roboczy – zlewozmywak – płyta kuchenna.
Zabudowa szafkowa komponowana jest z modułów szerokości od 20cm do 60cm, w przypadku szafek pojedynczych i do 120cm – przy podwójnych. Głębokość elementów dolnych, dostosowana do szerokości blatu i urządzeń kuchennych, nie powinna być mniejsza niż 60cm . Szafki wiszące, których głębokość z reguły nie przekracza 30cm, należy umieszczać ok. 45 – 50cm nad płaszczyzną blatu. Niższe zawieszenie uniemożliwia swobodne poruszanie się w płaszczyźnie roboczej, natomiast mieszczenie szafek za wysoko, utrudnia dostęp do wyższych półek.
Blat kuchenny to element najbardziej narażony na zniszczenie. Przy wyborze materiału należy kierować się przede wszystkim trwałością, odpornością na plamy i wilgoć. Wysokość, na której powinien znajdować się blat, podyktowana jest w dużej mierze indywidualnymi cechami (np. wzrostem, długością ramienia) i przyzwyczajeniami użytkowników. Standardowa wysokość blatu w kuchni wynosi ok. 90cm . Projektując blat wielofunkcyjny, warto zróżnicować jego wysokość, obniżając lub podwyższając na pewnym odcinku. Podczas obierania warzyw, krojenia, siekania, najwygodniejsza jest wysokość blatu od 90 do 100cm, przy mieszaniu, ucieraniu – korzystna wysokość wynosi od 80 do 90cm . Jeżeli podczas wykonywania czynności, istotny jest nacisk z góry, praca mięśni pasa barkowego (np. podczas wałkowania ciasta), płaszczyzna robocza powinna znajdować się na wysokości od 70 do 80cm . Położenie to odpowiada również wygodnemu spożywaniu posiłków w pozycji siedzącej.
Blat nie powinien być przedzielony wysoką zabudową, gdyż utrudnia to pełne wykorzystanie płaszczyzny roboczej. Urządzenia takie jak: piekarnik, chłodziarka, zmywarka, nie powinny bezpośrednio ze sobą sąsiadować, należy je oddzielić choćby wąskimi szafkami.
W zależności od kształtu i wielkości pomieszczenia istnieje kilka podstawowych rozwiązań wnętrza kuchni.
Kuchnia w układzie pojedynczym
W wąskim pomieszczeniu lub wówczas, gdy urządzamy kuchnię na jednej ścianie, w większym pokoju, pełniącym jednocześnie funkcję jadalni lub salonu, meble i urządzenia AGD powinny być usytuowane w szeregu. Dla wygody, poszczególne elementy należy oddzielić maksymalnie długim blatem. Należy zwrócić uwagę na dostateczną szerokość pomieszczenia, która w przypadku poruszania się dwóch osób i wygodnego otwierania drzwi szafek, nie powinna być mniejsza niż 180 cm . Zlewozmywak w tym układzie najlepiej funkcjonuje po środku, natomiast lodówka i płyta palnikowa – po dwóch przeciwległych końcach.
Jeżeli powierzchnia blatu do przygotowywania posiłków jest niewystarczająca, należy wybrać lodówkę do zabudowy pod blatem lub niską, wolnostojącą. Oszczędność miejsca daje zastosowanie jedno komorowego zlewozmywaka. Funkcję ociekacza może spełniać druciany koszyk, wkładany do komory zlewu, wyposażony w przegrody na mokre naczynia i sztućce.
Nad kuchenką lub płytą palnikową należy zainstalować odpowiedni wyciąg. W przypadku ograniczenia przestrzeni można wykorzystać płaski, podszafkowy wyciąg z filtrem węglowym. Zamontowana nad nim szafka lub półka będzie stanowić dodatkową przestrzeń na kuchenne szpargały. Większe walory estetyczne posiadają okapy kominowe ze stali nierdzewnej, niekiedy połączonej z elementami ze szkła hartowanego, barwionego lub mlecznego. Urządzenie to może stanowić prawdziwą ozdobę nowoczesnej kuchni, pod warunkiem, że poświęcimy dla niego 60 lub 90 cm długości wolnej ściany.
Jeżeli w ciągu utworzonym przez zabudowę kuchni występuje okno, z powodzeniem można wykorzystać jego dekoracyjne walory. Wyjątkowo korzystnie prezentują się kompozycje roślinne i szklane stojące lub wiszące w oknie. W wysokich wnętrzach, tuż nad framugą okna warto zaplanować półkę – doskonałe miejsce dla doniczek z bluszczem, którego spuszczone w dół liście utworzą naturalną zieloną zasłonę.
Przy jednostronnej zabudowie kuchni w wąskim pomieszczeniu, można praktycznie wykorzystać ścianę znajdująca się po przeciwległej stronie ciągu. Dodatkową powierzchnię do przechowywania produktów spożywczych uzyskamy instalując wąskie półki, z kolei składany blat to dobre rozwiązanie miejsca spożywania przekąsek lub porannej kawy.
Układ dwustronny
Meble i urządzenia można umieścić w szeregu wzdłuż dwóch przeciwległych ścian, jeżeli pomiędzy zabudową zostanie zachowana odległość co najmniej 120 centymetrów. Aby zapewnić wygodne wykonywanie czynności w dwustronnym układzie kuchni, zlewozmywak i płytę palnikową należy umieścić w jednym ciągu, natomiast, po przeciwległej stronie, można wygospodarować miejsce dla lodówki. W układach tego typu bez problemu znajduje się miejsce na przyścienny aneks jadalniany.
Funkcjonalność niewielkiej kuchni dwustronnej bywa niekiedy znacznie zaburzona przez niewygodne drzwi. Jeżeli utrudniają one np. otwieranie lodówki, szafek lub użytkowanie blatu kuchennego, należy zastosować drzwi przesuwne. Wykorzystując takie rozwiązanie, trzeba wbudować w ściankę działową tzw. kieszeń, czyli konstrukcję, do której otwierane skrzydło drzwiowe będzie się wsuwało. Alternatywnym, choć mniej efektownym wizualnie rozwiązaniem, są drzwi składane lub harmonijkowe. Bezkolizyjne poruszanie się po kuchni w układzie dwustronnym jest utrudnione wówczas, gdy występują dwie pary drzwi umieszczone naprzeciw siebie. Należy unikać sytuacji, gdy kuchnia jest pomieszczeniem przechodnim.
Układ na planie litery L
W kuchni, zaprojektowanej zaplanowanej w takim układzie, urządzenia i meble rozmieszczone są wzdłuż dwóch prostopadłych ścian. Daje to dobre warunki pracy, jednocześnie dwóm osobom. Układ jest najbardziej funkcjonalny, gdy szerokość pomieszczenia wynosi co najmniej 270cm . Łatwo wówczas wygospodarować miejsce na niewielki stół. Jeżeli kuchnia jest otwarta na sąsiadujący pokój, jej odpowiednio ukształtowane zakończenie, może stanowić ciekawy element wspólny obydwu pomieszczeń. Taka aranżacja kuchni, poza funkcjonalnością, pozwala połączyć gotowanie i przyrządzanie posiłków z innymi, codziennymi czynnościami.
Przy aranżacji kuchni na planie litery L, należy zwrócić szczególną uwagę na maksymalne wykorzystanie narożnika. Oryginalnym rozwiązaniem jest usytuowanie w narożniku zlewozmywaka o odpowiednim kształcie, płyty palnikowej lub kuchenki. Narożnik, dzięki odpowiednim akcentom, np. zróżnicowanie kolorystyczne na podłodze lub ścianie, będzie stanowić punkt szczególny i ozdobę wnętrza.
Do zabudowy narożników istnieje kilka rodzajów szafek, zróżnicowanych się systemem otwierania drzwi, kształtem i wielkością. Meble tego rodzaju funkcjonują często wraz z mechanizmami obrotowymi lub wysuwanymi, pozwalającymi jak najpełniej wykorzystać przestrzeń. Wśród dostępnych na rynku elementów dużą popularnością cieszą się półki obrotowe w kształcie połowy lub 3/4 koła, nazywane karuzelami. Droższą alternatywę stanowią specjalne wysuwane kosze.
Układ kuchni na planie litery U
Jeżeli dysponujemy większym pomieszczeniem, możemy usytuować zabudowę kuchni przy trzech ścianach. Uzyskujemy dzięki temu bardzo funkcjonalny układ, sprzyjający wygodnej pracy dwóch osób, bez ciągłego wymijania się. Zwykle, przy układzie na planie litery U, w łatwy sposób można wygospodarować wygodne miejsce spożywania posiłków. Jednym z rozwiązań jest umieszczenie baru z wysokimi stołkami, przy jednej ze ścian lub na granicy otwartych pomieszczeń ( układ z tzw. półwyspem). Wyższa zabudowa, sięgająca wysokości 110 – 120 cm, stanowi dobrą zasłonę, gdy chcemy ukryć w kuchni strefę brudnych naczyń lub gotowania, przed spojrzeniami osób w pomieszczeniu sąsiadującym.
Ustawienie mebli i urządzeń wzdłuż trzech ścian, daje na pewnym odcinku możliwość wysokiej zabudowy. Uzyskana w ten sposób przestrzeń może służyć do przechowywania środków czystości lub jako podręczna spiżarnia. W wysokiej zabudowie słupkowej można usytuować specjalnie zaprojektowany pod tym kątem sprzęt AGD, np. mikrofalówkę, piekarnik, ekspres do kawy. Elementy te powinny znaleźć się w jednym końcu, aby nie zakłócać czynności wykonywanych na blacie kuchennym.
W zabudowie kuchni na planie litery U występują dwa narożniki, które podobnie jak w innych sytuacjach należy optymalnie wykorzystać. Projektując układ mebli należy przewidzieć kierunki otwierania drzwi szafek i urządzeń, tak aby uniknąć kolizji.
Kuchnia z wyspą
W obszernych lub połączonych pomieszczeniach, w łatwy sposób możemy zlokalizować wyspę – ciekawy i praktyczny element architektury wnętrza. Zabudowa kuchenna tym przypadku również pozostaje przy ścianie tak, jak w znanych już przykładach, na planie L lub U, jednak jeden z elementów ciągu roboczego znajduje się na środku.
W rozwiązaniu wyspowym szczególnie efektownie prezentuje się płyta palnikowa z zawieszonym nad nią okapem. Układ ten należy przewidzieć na etapie wykonywania instalacji wentylacyjnych gazowych lub elektrycznych. Ważne jest wyprowadzenie otworu do okapu w odpowiednim miejscu, pewne możliwości zmian położenia, daje podwieszenie sufitu.
Dostatecznie duża wyspa daje możliwość przechowywania naczyń. Od strony widocznej z pokoju dziennego lub jadalni, warto usytuować przeszklone, podświetlone witryny z zastawą stołową i szkłem. Aby ukryć wykonywanie pewnych czynności w części kuchennej, a jednocześnie wzbogacić wnętrze, można zbudować barek okalający wyspę z jednej lub z dwóch stron.
Analizując różne możliwości urządzenia kuchni przekonujemy się, jak szeroki jest ich wachlarz. Przemyślenie własnych potrzeb i odpowiedni projekt uchroni nas przed niezadowoleniem i niewygodą. Planując wnętrze warto pamiętać o możliwościach, jakie dają niekonwencjonalne rozwiązania, indywidualnie dostosowane do kształtu pomieszczenia. Zachowując odpowiednią stylistykę i charakter kuchni pamiętajmy również o jej funkcjonalności.